در این مقاله عوامل تمایز زبان شعر از زبان معیار در اشعار حسین منزوی که از سرآمدان، بنیانگذاران و به قولی پدر غزل امروز است، مورد بررسی قرار می گیرد.ابزارهای شناخته شده ای که از دیدگاه زبان شناسی در پدید آوردن نظم و شعر نقش ایفا می کنند، تحت عنوان برجسته سازی زبان، در دو گروه قاعده افزایی و قاعده کاهی قرار می گیرند.در این پژوهش، گونه های مختلف هنجارگریزی، از جمله آوایی، نحوی، گویشی، زبانی، سبکی، نوشتاری و واژگانی که در شعر شاعران امروز از تکنیک های مدرن آفرینش ادبی است، مورد کاوش و تحلیل قرار گرفته است.

حسین منزوی از شگردهای مختلفی برای تشخّص بخشیدن به زبان شعری خود استفاده کرده است. از همین روی، یکی از را ههای شناخت هنرهای ادبی وی که میتواند گامی برای شناخت مختصات سبکی منزوی باشد، بررسی جنبه های گوناگون زبان شعر اوست. منزوی با استفاده از زبان، توصیفات، تصاویر و اندیشه های تازه در شعر، یکی از نوآوران این عرصه محسوب میشود. در این مقاله کوشش شده است به بررسی ویژگیهای سبک شخصی شعر منزوی (با تکیه بر غزلیات) بعنوان یکی از پیشگامان و پیشاهنگان غزل، در سه حوزه زبانی (آوایی، واژگانی و نحوی)، ادبی (تشبیه، استعاره، کنایه، مجاز و بدیع) و فکری (مضامین و محتوای اشعار) پرداخته شود. لازم بذکر است منبع مورد استفاده نویسندگان «مجموعه اشعار» حسین منزوی است که به کوشش محمد فتحی در سال 1387 چاپ شده است.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

پرسش بنیادین جستار این است که ویژگیهای سبکی ترانه سرایی حسین منزوی چیست و اینکه آیا در ترانه او نیز نمودی از هنر شاعرانه و ساختار شعری، وزن، آرایه و تشبیه و استعاره هست یا بکارگیری زبان ساده و عامیانه آن را از ادبیت تهی ساخته و در ترانه، سبک پست را جایگزین شیوه شیوای غزلسرایی منزوی ساخته است. چند و چون وزن و ویژگیهای موسیقایی ترانه نیز در این جستار بررسی شده است.

منزوی از مبتکران اصلی غزل نو است که ضمن در نظر داشتن ارزش ها، قابلیت ها و ویژگی های برجسته و منحصر به فرد شعر کلاسیک، اشعار خود را به بسیاری از ظرافت ها، تکنیک ها و ویژگی های مطرح در شعر نو آراسته است.وی در سرودن غزل های خود از شگردها و نوآوری هایی بهره گرفته که سبب تمایز با غزل غزل سرایان سنتی و پیدایش شیوه ای تازه در غزل شده است. در این مقاله به بررسی نوآوری ها و ویژگی های خاص اشعار او پرداخته شده است.

زمینه و هدف: دنبال کردن یک سیر منطقی در صورت و معنا باعث ایجاد ارتباط و هماهنگی میان اجزای مختلف شعر میشود. با تحلیل عوامل بکارگرفته شده در متن میتوان الگوهایی استخراج کرد. این پژوهش ضمن مطرح کردن این موضوع که مسئله ی انسجام معنایی در شعر فارسی از چه دوره و به چه دلیل مطرح شده است، بدنبال پاسخ به این پرسشهاست: انسجام معنایی غزلیات منزوی مرهون چه عواملی است؟ این عوامل چگونه ساختار معنایی غزل منزوی را شکل داده است؟ روش مطالعه: پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی عوامل ایجاد انسجام معنایی را در هفت مجموعه ی اشعار منزوی که شامل 460 غزل است، بررسی کرده و برای برخی رویکردهایی برشمرده است. یافته ها: با بررسی دقیق و موشکافانه ی مؤلفه ی انسجام معنایی در اشعار منزوی مشخص شد که 55% از غزلیات منزوی از ساختار معنایی منسجم برخوردار است. نتیجه گیری: اصول حاکم بر روابط موجود بین تصاویر یا عناصر تصویرساز اشعار منزوی در پنج محور تناسب واژه ها، تکرار الگو، تداعی معانی برحسب مشابهت، عنصر روایت و گستراندن یک مضمون یا تصویر بررسی و طبقه بندی شده است.

در کنار غزل سرایان سنتی که غزل سرایی به شیوه های کهن را در دوره معاصر زنده نگه داشته و بر اثر آن جریان ها و سبک هایی چون سبک عراقی، هندی و تهرانی را رایج نموده اند، گروهی از غزل پردازان با ابتکارات خود راه نو و باب تازه ای در غزل سرایی معاصر گشودند. تحولات و نوآوری هایی که غزل گویانی چون: منوچهر نیستانی، سیمین بهبهانی و حسین منزوی، در عناصر مختلف غزل (از قبیل زبان، وزن، تخیل، تصاویر و...) پدید آوردند، به پیدایش انواع جدیدی از غزل انجامید و می تواند ضامن بقا و ضمان حیات آن در حال و آینده گردد. در این مقاله بر آنیم تاگوشه هایی از نوآوری ها و ابداعات «منزوی» به عنوان یکی از پیشگامان و پیشاهنگان غزل نو و عوامل و نشانه هایی از این مسیر تازه و باب نو را در غزل های او باز نماییم. از این روی به توضیح و تبیین آن دسته از مختصات صرفی، نحوی، بلاغی و موسیقایی که غزل او را از غزل های سنتی متفاوت و به شعر نو مشابه می سازد، خواهیم پرداخت.

مرگ ضرورتی حیاتی، همیشه در شرف وقوع، کاملاً متعلّق به ما و منحصر به فرد است. آنچه که از مرگ می دانیم قطعی یا در حقیقت بخشی از قطعی ترین دانش ما به نظر می رسد. اما این دانش آن را عادی تر یا کم رنگ تر نمی کند. جهان بینی انسان ها در رابطه با مرگ، ریشه در نوع نگاه آنها نسبت به زندگی دارد. برخی آن را خواستنی و زیبا دیده اند و برخی زشت و دهشتناک و به خوبی پیداست که نوع پذیرش انسان در رویارویی با مرگ، ریشه در شیوه ی زندگی او دارد و از نوع نگاه او به زندگی سرچشمه می گیرد. حسین منزوی شاعر بلند آوازه ی دهه های چهل و پنجاه این سرزمین است که نام سلطان غزل را به خود اختصاص داد و توانست غزل را بار دیگر از پشت نقاب گمنامی، بیرون بکشد و به آن جلوه ای زیبا و عاشقانه بدهد. منزوی در غزلهایش اشاراتی به مرگ دارد که جهان بینی او را نسبت به این مقوله ی حتمی حیات بشر، نشان می دهد. او گاهی مرگ را بدون چون و چرا می پذیرد و گاهی نیز به مقابله با آن برمی خیزد. با توجه به تناقضاتی که در برخی از غزلهایش در مورد مرگ، دیده می شود، منزوی مرگ را پوچ و بی هدف نمی داند. این مقاله با روش تحلیلی-توصیفی، بر آن است تا با بررسی غزلیات حسین منزوی به جهان بینی و نوع تفکر و برداشت او از مقوله مرگ در حد توان دست یابد.